vrijdag 21 februari 2014

Boekenmoord



Zoals eerder geblogd, heb ik de leuke opdracht gekregen om een moordverhaal te schrijven voor collega Mieke, die met pensioen ging. Omdat zij natuurlijk het eerste leesrecht had, heb ik gewacht met het plaatsen van het verhaal op mijn blog, totdat we haar afscheidsontbijt met speeches, foto's, cadeaus en natuurlijk het moordboek, hadden gehad.
Gelukkig was Mieke erg blij met het verhaal en ook van collega's heb ik leuke feedback gehad. Er zijn zelfs een aantal collega's die nu al hebben aangegeven ook graag zo'n moordboek te willen ontvangen bij het afscheid van het werk. Hopelijk genieten jullie net zo veel van het verhaal als de collega's en als ik. Het was heerlijk om zo'n verhaal te mogen schrijven.





Het is de vroege ochtend van 12 februari 2014, de dag van het afscheidsontbijt van Mieke.  Wanneer ze bij de bibliotheek aankomt, staat de voordeur wagenwijd open om haar te verwelkomen. Alleen is er geen collega te zien. Zo ver het oog reikt, is de bibliotheek helemaal leeg. In het lees café is een gedekte tafel te zien, alleen zit er niemand aan die mooi gedekte tafel. Een van het tafel gewaaid servet wappert Mieke tegemoet door de hal. Was ze bijgelovig dan zou er nu een koude rilling over haar rug lopen, maar dat is ze niet, dus stapt ze kordaat de hal in.
Bij de gedekte tafel aangekomen, blijkt die iets minder netjes dan vanuit de verte gedacht. Er is een omgevallen koffiemok, verschoven bestek, een paar bolletjes zijn uit de broodmand gerold en bijna midden op de tafel, ligt een boek dat door een broodmes doorboord is. Aan het mes zit een rode substantie waardoor het bijna lijkt alsof het boek vermoord is. Nonsens natuurlijk! Als Mieke zich niet vergist is het gewoon aardbeienjam dat aan het mes kleeft. Ze haalt haar vinger langs de smurrie en proeft even. Verbazingwekkend genoeg heeft ze zich wel vergist: geen aardbeienjam … bessen.
Goed, nu dat duidelijk is, blijft wel de vraag waar iedereen is en waarom er een mes in een boek gestoken is. Welk boek zou het trouwens zijn? Hopelijk niet een spannende nieuwe thriller die ze haar ten afscheid willen aanbieden. Dat zou zonde zijn. De achterkant lijkt inderdaad een thriller te beschrijven. Wat een grappig toeval, de hoofdpersoon heet Mieke en ze werkt nog in een bibliotheek ook . Wanneer ze het boek oppakt en omdraait blijken haar naam en foto op de voorkant te staan.  Oké, dat is een tikje sinister: een boek met haar foto, waar dwars doorheen de punt van een broodmes steekt.  Mieke wrikt met enige moeite het mes uit haar boek om er binnenin te kijken.
Eenmaal geopend blijkt het om een afscheidsboek te gaan, zoals waar ze zelf ook al vaak iets voor heeft ingeleverd. Voor collega’s die vertrokken naar een andere baan of die met pensioen gingen. Jammer dat het een boek geworden is. Stiekem had ze gehoopt op een lipdub op Thriller van Michael Jackson. Collega’s  griezelig geschminkt, sluipend door de verduisterde gangen, onverwachts opduikend vanuit het magazijn, elkaar de stuipen op het lijf jagend. Dat had ze wel eens willen zien!
Maar wacht eens! De voordeur wagenwijd open, de ontbijttafel lichtelijk chaotisch, een vermoord boek en geen collega te zien of te horen … ze hebben zich vast verstopt en wachten af wat ze nu gaat doen. Of ze kan uitvinden wie het boek zo heeft toegetakeld. Een bibliotheek versie van Cluedo, dat zal het zijn. In dat geval zou ze een aanwijzing moeten vinden.  De meest duidelijke aanwijzing is natuurlijk het boek met het mes er in.
Mieke gaat er eerst eens even rustig bij zitten. Kopje koffie inschenken en met de koffie dampend voor haar neus, begint ze het afscheidsboek door te spitten op zoek naar een aanwijzing.  Dat zijn er nogal al wat. Het afscheidsboek puilt uit van de kaarten en briefjes.




Na het lezen van al die mooie woorden, is Mieke niets dichter bij het oplossen van de boekenmoord. Ze laat haar blik over de tafel glijden. Tussen het servies en het ontbijtlekkers staan en liggen allemaal vrolijk gekleurde pakjes.  Zou een van die pakjes wellicht een aanwijzing bevatten? Heel even vraagt Mieke zich af of ze het wel kan maken om de cadeautjes te openen terwijl haar collega’s er niet bij zijn. Maar die aarzeling duurt niet lang. Keurend laat Mieke haar blik over tafel gaan om te besluiten welk pakje als eerste open te maken.
Haar blik blijft hangen bij een pakje met een handgeschreven  label. Dat kan alleen maar van Manon zijn. Manon heeft niet zo veel met detectives als Mieke zelf, maar bedenkt ze zich: Manon is precies degene die zo’n uitgebreid spel op zou zetten.  Puur om te kijken of het kan en om het plezier van het bedenken. Mocht het Manon zijn, dan kan het ook nog wel even duren voor ze de boekenmoord heeft opgelost. Dan moet ze serieus rekening houden met veel nep-aanwijzingen en clous die niet zo een-twee-drie in het oog springen.  Nou, genoeg getreuzeld, openmaken dat pakje!
Wanneer de eerste reep cadeaupapier is weggescheurd, vangt Mieke een glimp op van een glazen potje met daarin een rode substantie. Ha! Dat kan alleen maar jam zijn. Alleen … die aanwijzing zou wel overduidelijk zijn. Snel scheurt Mieke de rest van het papier weg. Inderdaad een potje jam. Alleen geen bessenjam. Bovendien is dit potje niet open geweest. Mieke grinnikt bij zichzelf: dat zou ook té simpel geweest zijn. Niettemin is het potje jam een leuk detail. Tijd voor een ander pakje.
Met meer dan dertig collega’s valt het niet mee om te kiezen. Mieke kiest voor een plat en licht pakje. Snel kijkt ze van wie het is. Connie. Eigenlijk de minst verdachte collega, want zo lang kennen ze elkaar nog niet. Dé ideale collega dus voor het verstoppen van een aanwijzing. Iets voorzichtiger dan net haalt ze het papier van het cadeau. Het moet haar niet gebeuren dat ze in de haast een aanwijzing verscheurt. De inhoud van het tweede pakje is glad en glijd zo uit het papier, bijna uit haar handen.  Foto’s. Snel bladert Mieke door de foto’s om te kijken of die haar wat wijzer maken. Helaas.  Het lijken zo op het eerste gezicht mensen en plaatsen die ze niet kent. Vreemd. Of … pfff, wat suf! De foto’s zijn het cadeau niet, het zijn de standaardfoto’s die in mappen en lijstjes zitten wanneer je die koopt. De mapjes zijn natuurlijk het cadeau. Daar kan ze haar eigen foto’s in doen. Mieke draait even met haar ogen en hoopt maar dat haar collega’s, die ongetwijfeld ergens volgen wat ze doet, net niet naar het scherm keken.
Mieke denkt diep na voordat ze het volgende pakje pakt. Als zij dit spel op touw had gezet, zou ze de minst verdachte collega’s de aanwijzingen laten verstoppen.  Maar misschien zit een van de aanwijzingen juist daarom wel in een pakje van een collega waar ze veel mee samen heeft gewerkt. Reversed psychology. Daar maken ze veel gebruik van in detectives. Bovendien … Mieke verdenkt Manon dan wel van het opzetten van het moordspel, maar die zal vast andere collega’s bij het plan betrokken hebben.  En als Mieke haar was, zou ze gaan voor collega’s die een gemiddelde van minstens 65 detectives per jaar lezen en kijken. Dat zijn er nog redelijk wat. Mieke speurt de tafel af en pakt de cadeautjes van Hilja, Suze, Tineke Bosman, Jolien, Aletta en Inge. Het gekleurde papier scheurt makkelijk en al snel liggen er flink wat proppen en papiersnippers bij Miekes stoel. Maar er zit geen duidelijke aanwijzing tussen. De enige mogelijke clou komt van een flesje wijn van Ilja Gort, een detectiveschrijver. Hoe heet zijn laatste boek ook al weer? Mieke loopt snel naar de kast met detectives in de hoop dat het boek daar zal staan. Ze heeft geluk. Zijn nieuwste boek, de vrouwenslagerij,  staat in de kast. Maar is het wel geluk? Of is het boek er met opzet neergezet?  Ze leest de achterkant.
Moordende vrouwen … nee, dat is een goede aanwijzing! Met slechts vier mannen op het werk, maakt dat de groep verdachten nou niet bepaald kleiner. Terug naar de tafel dan maar. Mieke zoekt tussen de cadeautjes en wil er net een pakken als ze iets scherps in haar vinger voelt prikken. Het blijkt een miniem scherfje glas te zijn. Waar komt dat nou vandaan? Met haar hand in een servet gewikkeld, schuift Mieke de ontbijtspullen en de cadeaus op de plek waar ze net zocht aan de kant. Op het tafelkleed glinsteren nog een paar scherfjes glas. Er is duidelijk iets gebroken, maar wat? Een van de sap glazen of was een van de cadeaus breekbaar en is daar iets mis gegaan?  Zo ja, waar is de rest van het gebroken glas dan? In een opwelling loopt Mieke naar de prullenbak. Op de bodem van  de prullenbak liggen inderdaad de rest van de scherven en de prop inpakpapier waar het uit kwam. Voorzichtig vist Mieke het papier uit de prullenbak en strijkt het glad. Het is het cadeau van Jennifer dat kapot gegaan is. Zonde, maar het helpt haar op dit moment niet verder met de boekenmoord.  Door met het uitpakken van de andere cadeaus dan maar weer.
Net wanneer Mieke nog een stuk of 7 cadeaus heeft uitgepakt, allemaal lief en aardig, maar zonder een aanwijzing naar de boekenmoord te vinden, hoort ze geroezemoes en het geklikklak van hakken. Even later komen al haar collega’s de hoek om. Ze waren het wachten vast en zeker zat en zijn nu gekomen om te ontbijten terwijl Mieke verder zoekt naar de dader van de boekenmoord.  ‘Goedemorgen,’ roept ze hun toe. ‘Kom, schuif aan en neem wat ontbijt. Dan ga ik ondertussen door met het zoeken naar aanwijzingen.’
Haar mededeling wordt door de collega’s met een verbaasde stilte begroet.  ‘Boekenmoord?’ klinkt het verbaasd.
‘Ja, boekenmoord,’ zegt Mieke en begint enthousiast aan haar verhaal, terwijl haar collega’s een plekje zoeken aan de ontbijttafel.
Waren haar collega’s eerst enthousiast aan het eten en slechts half aan het luisteren, na een paar minuten wordt door iedereen het bestek neergelegd en met onverdeelde aandacht geluisterd. Mieke vindt het dan ook jammer dat ze nog niet weet wie de boekenmoord gepleegd heeft. Dan valt haar oog op Jennifer, die met een hand, dik in het verband een bolletje probeert door te snijden. Met hetzelfde mes dat nog geen 5 minuten geleden in het vermoorde boek stak …


Epiloog

Tsja, daar heb je het dan. Mieke heeft de moord op het boek zo te zien opgelost. Al zijn er natuurlijk flink wat vragen over. Zoals waarom Jennifer  het afscheidsboek voor Mieke met een mes zou doorboren. Verdriet over het naderende afscheid? Om een eigen twist aan het afscheid te geven? Of een, tot nog toe, onbekende reden?

Het spijt me beste lezer, maar de waarheid is stukken minder spannend. Want er was helemaal geen boekenmoord. Dat werd wel gedacht door Mieke en om haar niet teleur te stellen, zijn wij als collega’s daar gewoon in meegegaan. Je gaat geen dromen lekprikken op een laatste werkdag. En bovendien, het had best gekund natuurlijk, die boekenmoord.
Nu hoor ik je denken, wat is er dan wel gebeurd?
Weet je zeker dat je het wilt weten? Hou je liever vast aan het idee dat het Jennifer was, dan stop je nu gewoon met lezen. Wil je de ware reden van de boekenmoord weten, dan lees je door …









Dat mes met jam dat door Miekes afscheidsboek stak, was het resultaat van een ongeluk,  niet een onderdeel van een moordspel.
Tijdens het dekken van de ontbijttafel voelde Jennifer zich licht in het hoofd worden. Omdat er op het werk uitgebreid ontbeten zou worden, had ze het ontbijt thuis overgeslagen. De tafel lag boordevol met lekkere broodjes, waarvan er eentje niet gemist zou worden. Jennifer besloot dan ook een broodje te nemen, want een collega die flauwgevallen op de vloer ligt, is uiteraard niet iets dat je je collega’s aan wilt doen. Zeker niet als je dan ook nog eens aan de bhv-kunsten van een aantal van hen wordt onderworpen.
Helaas was Jennifer te laat met een broodje nemen en viel ze alsnog flauw, terwijl ze net jam aan het smeren was. Ze kon nog net voorkomen dat ze midden op de mooi gedekte tafel zou vallen, maar daarbij stootte ze wel het mes in het boek, waarbij het mes in haar duim sneed en haar eigen cadeau viel door haar val ook nog eens van tafel.
Collega’s die het zagen gebeuren, hebben haar meteen naar de activiteitenruimte verplaatst en daar op een tafel gelegd, waarna een levendige discussie ontstond over wat eerst te doen: stabiele zijligging, het bloeden stelpen, 112 bellen, …
Toen er eindelijk een beslissing was genomen, was Jennifer al weer bij bewustzijn en hoefde er dus geen keuzes gemaakt te worden. Alhoewel er nog wel enig meningsverschil was over de juiste manier van verband leggen. Toen dat ook eindelijk opgelost was (met een nette visgraat), bedacht iedereen zich dat Mieke ondertussen al lang en breed binnen zou zijn. Snel werd er naar de ontbijttafel gegaan. De rest van het verhaal ken je.

Hoogeveen, februari 2014

dinsdag 4 februari 2014

De dictatuur van de transparantie

ALLES WAT GEBEURT MOET OPENBAAR ZIJN

PRIVACY IS DIEFSTAL

GEHEIMEN ZIJN LEUGENS

Dat zijn drie van de stellingen waarop het machtigste internetbedrijf ter wereld, De Cirkel, volgens werkt en leeft. Mae wordt aangenomen bij dit bedrijf en kan haar geluk niet op. Wie wil er nou niet een werkgever die je alle dagelijkse dingen zoals de was, boodschappen doen en schoonmaken uit handen neemt. Een werkgever die op de campus, een andere benaming voor bedrijfsterrein, feestjes, concerten, lezingen en evenementen organiseert waar je gratis naar toe kunt. Sportfaciliteiten die gratis zijn, gratis artsen, gratis te huren kamers zodat je geen tijd kwijt bent met van en naar het werk gaan. En alsof dat nog niet genoeg is, een werkgever die je familie meeverzekerd zodat je je over je ouder wordende en zieke ouders geen zorgen meer hoeft te maken. Ideaal toch?! Het enige wat je daarvoor opgeeft is je privacy, je vrijheid, de dingen die écht van jezelf zijn. Kortom, je geeft jezelf op. Tenminste dat is hoe ik het zie.
Hoofdpersoon Mae ziet dit echter heel anders. Is alles binnen de Cirkel eerst nog overweldigend, al snel is ze er aan gewend dat ze 24 uur per dag op het terrein van haar werk is, dat ze de hele dag vragen beantwoord en likes of frowns uitdeelt aan producten en diensten. Mae gaat volledig op in de filosofie van de Cirkel en geniet met volle teugen van alle aandacht, van alle complimentjes, smiles, uitnodigingen om haar mening te geven en haar hoge notering op de interne ranklists van de Cirkel. Het duurt niet lang voordat ze neerkijkt op de stakkers die een gewoon leven hebben en die niet elk minuscuul detail van hun leven willen delen via internet. Erg egoïstisch vindt Mae hen. Want waarom niet alles delen zodat andere mensen er mee geholpen kunnen worden? Haar ouders en vrienden, die tegengeluiden laten horen tegen de praktijken van de Cirkel, die iedereen ter wereld volledig transparant wil hebben, ergeren haar. Iedereen die vraagtekens durft te zetten is een vijand.

Deze roman is eigenlijk een heel eng boek. Het houdt een spiegel voor van een wereld waar we op af zouden kunnen steven. Net als in de roman kunnen we vanuit huis bijna elke plek ter wereld bekijken, we regelen overheidszaken en privézaken via internet en via de social media delen we ons leven.
Nu is het gelukkig niet zo dat we allemaal een camera om hebben en dat camera's buiten en binnenshuis alles van ons leven vastleggen. Dit gebeurd wel in de Cirkel, waardoor Mae wenselijk gedrag gaat vertonen in plaats van haar natuurlijke gedrag. Toch denk ik dat we niet al te ver af zijn van de realiteit in het boek waar alle online accounts die mensen hebben gekoppeld zijn. Kijk nu maar naar de mogelijkheden om al je social media aan elkaar te linken.
Griezelig is ook het verlies aan identiteit en individualiteit. Mae denkt dat zij dicteert wat andere mensen van producten en diensten vinden, maar lijkt zich niet te realiseren dat zij zelf net zo goed door anderen gedicteerd wordt. Nam ze vroeger 's avonds als snack een brownie, nu weet ze dat haar volgers dit zullen afkeuren en neemt ze fruit of granen. Een avondje rustig thuisblijven is asociaal naar je volgers toe. Die hebben recht om je te zien genieten op een feest of bij een voorstelling.
Enger nog dan het verlies van identiteit is het feit dat dit normaal is geworden. Want wat voor leven heb je nog wanneer alles wat je doet wordt ingegeven door wat andere mensen van je zullen vinden, dat je alleen doet wat men van je verwacht. Ben je dan nog een mens of ben je dan niets meer en minder dan een robot van vlees en bloed die volgens bepaalde patronen leeft en reageert? Die zeer beïnvloedbaar is door goedkeuring en afkeuring te gebruiken.
De vrije wil wordt ook uitgeschakeld, want iedereen wordt verplicht om lid te worden van de Cirkel.Wil je hieraan niet mee doen dan ben je verdacht en krijg je het stempel outcast en onbetrouwbaar. Maar hoe vrij zijn we met zijn allen als een ander bepaald hoe jou vrijheid er uit moet zien?

Er wordt gezegd  dat het boek een aanklacht is tegen het fenomeen social media. Toch denk ik dat dit niet helemaal klopt. Het gaat mijns inziens dieper. Het gaat over wie je bent als mens en waar je de grens trekt tussen delen en dingen privé houden: over wat jij kiest te delen. Delen is nu nog grotendeels vrijwillig, maar wordt al wel steeds meer en meer gestuurd.

De Cirkel is niet alleen een prachtig angstaanjagende roman, maar ook een handvat om in te zetten bij lessen mediawijsheid om bewustwording te creëren over hoe je omgaat met o.a. social media. Wat deel je, wat niet, welke digitale voetstappen laat je achter en hoe kun je voorkomen dat je meer prijsgeeft dan je wilt. En misschien wel de grootste en belangrijkste vraag van al: wat ben je bereid op te geven voor het gemak van alles onder een account beheren.